نگاهی تحلیلی تمدنی به دعای عرفه امام سجاد علیه السلام

دعای عرفه امام حسین علیه السلام یک انقطاع کامل از دنیا است و زیباترین جلوه ارتباط یک بنده با خدای خودش می باشد آن هم بنده ای ویژه که ولی او و امام مامور از طرف او بر خلق است و حالا چاره ای جز این ندارد که خواب امت و ظلم ظالمین و انحراف بشر را با نهضت عاشورا بشکند و در هم بشکند و اصلاح کند. 
اما در این میان دعای عرفه امام سجاد گویی برای زمانی است که اسلام دارای قدرت است و مسلمین باید در عین حفظ حیات دنیوی و پیشرفتهای مادی به اسلام و شکوه آن یاری برسانند. مضامین دعای عرفه امام حسین علیه السلام و امام سجاد علیه السلام در عبودیت و جهاد اکبر مشترک اند ولی در نوع عبودیت و مصادیق و جهت گیری ها تفاوت هایی دارند. اولی چاره را در انقطاع و مبارزه از طریق جهاد اصغر جستجو می کند که تا امروز هم ادامه دارد و باید تا آخرین نفس اسرائیل و سعودی را از منطقه محو کرد ولی دعای عرفه امام سجاد علیه السلام برنامه جهاد کبیر است. جهاد با امریکا و قدرتهایی مثل انگلیس و فرانسه که فساد آن ها تا خانه های مسلمین را هم به لجن برده است. چنین جهادی با شمشیر و تفنگ و توپ تانک نیست با فرهنگ سازی و جامعه سازی و تقویت ارکان تعلیم و تربیت جامعه و وظیفه شناسی مسلمین فقط محقق می شود. 

در همین راستا امام سجاد علیه السلام پس از حمد و ثنای الهی به اهمیت تکوینی رهبر الهی اشاره می فرماید و فرازی را به این اختصاص می دهد که خداوند در هر زمانی دین خویش را با رهبر الهی حفظ می کند. امام در این فراز به دنبال معرفی ضرورت رهبری به عنوان سنت لاتغیر الهی است طوری که اگر در زمانی رهبر دینی وجود نداشت مسلما کم کاری از مسلمین است چون او را کشف نکرده اند و الا همیشه وجود دارد. این فراز با دلالت لطیف و ظریفی اشاره به این دارد که اگر مسلمین اهمیت حضور امام را درک کنند چیزی به نام غیبت امام معصوم نخواهد بود. مطالع این فراز زیبا این است : 

اَللَّهُمَّ اِنَّکَ اَیَّدْتَ دینَکَ فى کُلِّ اَوانٍ بِاِمامٍ اَقَمْتَهُ عَلَماً لِعِبادِکَ، وَ مَناراً فى بِلادِکَ.

خداوندا تو در هر زمان دینت را به سبب رهبرى بر حق تأیید کردى و او را نشانه ای برای بندگانت قرار دادی.

سپس برای رهبر الهی در هر زمانی دعا می کند و به ما یاد می دهد که دعا کنیم و ضمنا می فهماند که باید برای این ها تلاش کرد. یعنی باید در زبان و رفتار و در مهمانی ها و گعده ها و خریدها و فروش ها و سخنرانی ها و تحلیل ها طوری عمل کرد که رهبر الهی تقویت شود نه تضعیف شود. نباید یک مسئول در جمهوری اسلامی که به برکت امامت و رهبری دینی به پست و مقام و موقعیتی رسیده در مصاحبه ها مانند عقرب به امام و رهبر خود نیش بزند آن هم به ناحق و فقط برای مطامع ی و حناحی خودش و برای عوام فریبی. 

اَللَّهُمَّ فَاَوْزِعْ لِوَلِیِّکَ شُکْرَ ما اَنْعَمْتَ بِهِ عَلَیْهِ، وَ اَوْزِعْنا مِثْلَهُ فیهِ، وَاتِهِ مِنْ لَدُنْکَ سُلْطاناً نَصیراً،وَ افْتَحْ لَهُ فَتْحاً یَسیراً، وَ اَعِنْهُ بِرُکْنِکَ الْاَعَزِّ، وَ اَشْدُدْ اَزْرَهُ،وَ قَوِّ عَضُدَهُ.

و جمال جهانیان است. الها، ولىّ خود را به سپاس آنچه بر او انعام کردى الهام کن، و ما را نیز به شکر نعمت وجود رهبر برحق ملهم نما، و از نزد خویش قدرتى یارى دهنده به او ببخش،و درهاى کامیابى را سهل و آسان به رویش باز کن، و او را به قوى‏ترین تکیه‏گاه خود مدد ده، و او را پشت گرم ساز.

بعد حضرت به وظابف ما در قبال رهبر دینی اشاراه می کنند : 

وَاجْعَلْنا لَهُ سامِعینَ مُطیعینَ، وَ فى رِضاهُ ساعینَ، وَ اِلى‏ نُصْرَتِهِ وَ الْمُدافَعَةِ عَنْهُ مُکْنِفینَ، وَ اِلَیْکَ وَ اِلى‏ رَسُولِکَ صَلَواتُکَ اللَّهُمَّ عَلَیْهِ وَ الِهِ - بِذلِکَ مُتَقَرِّبینَ. 

و ما را از گوش دهندگان و اطاعت کنندگان وى قرار ده، و در راه خشنودى حضرتش پوینده، و در یارى و دفاع از او مددکار قرار ده، و بدین ترتیب به حضرت تو و رسول بزرگوارت ما را تقرب ببخش.

امام سجاد علیه السلام در فراز دیگری به یاران و دوستان رهبران الهی که برای تقویت آن ها تلاش می کنند و منتظر واقعی حکومت بر حق مهدی عجل الله تعالی فرجه هستند و برای آن مقدمه چینی می کنند صلوات می فرستند. بلی صلوات می فرستند درست دیدید. 

اَللَّهُمَّ وَ صَلِّ

-که درودت بر او و آلش باد- تقرب جوئیم. الها، و بر دوستان ایشان درود فرست

عَلى‏ اَوْلِیآئِهِمُ الْمُعْتَرِفینَ بِمَقامِهِمْ، اَلْمُتَّبِعینَ مَنْهَجَهُمْ،اَلْمُقْتَفینَ اثارَهُمْ، اَلْمُسْتَمْسِکینَ بِعُرْوَتِهِمْ، اَلْمُتَمَسِّکینَ بِوِلایَتِهِمْ، اَلْمُؤْتَمّینَ بِاِمامَتِهِمْ، اَلْمُسَلِّمینَ لاَِمْرِهِمْ،اَلْمُجْتَهِدینَ فى طاعَتِهِمْ، اَلْمُنْتَظِرینَ اَیّامَهُمْ

که به مقامشان اعتراف دارند، و پیرو راهشان هستند، و دنباله‏ رو آثارشان، و چنگ زننده به دستاویزشان، و متمسّک به ولایتشان، و اقتدا کننده به امامتشان، و تسلیم امرشان.

در فراز بعدی امام سجاد علیه السلام به رابطه عاشقانه دوطرفه بنده و خدا را آغاز می کنند و به ما یاد می دهند که با خدا این گونه سخن بگوییم : مثل یک معشوق مثل یک استاد مثل یک پدر و در عین حال مثل یک حاکم مثل یک قاضی مثل یک محتسب و پلیس و در عین حال مثل یک شاهد و یک عالم و یک داننده اسرار ما و در عین حال یک بخشنده و کسی که خود را به تغافل ندیدن زده تا شاید ما از کارهای خودمان خجالت بکشیم و مثل یک الگو که باید اسماء و صفات او را در خودمان ایجاد کنیم. 
در این فراز حضرت با قرینه های ظریف روش این ارتباط و تکنیک های ارتباط موثر با خداوند را هم آموزش می دهند ولی خیلی ضمنی و در پرده : 
 

این عبارت از این فزار را انتخاب کردم برای تقدیم به شما. توجه داشته باشید که مطلع آن فراز نیست.  : وَ اَتَیْتُکَ مِنَ الْاَبْوابِ الَّتى اَمَرْتَ اَنْ تُؤْتى‏ مِنْها، وَ تَقَرَّبْتُ اِلَیْکَ بِما لایَقْرُبُ اَحَدٌ مِنْکَ اِلاّ بِالتَّقَرُّبِ بِهِ.

و از همان  راهها که فرمان داده‏ اى تا از آن به سویت آیند آمده ‏ام، و تقرب جستم به تو از راهی که احدی نمی تواند غیر آن راه به تو برسد. 
این بیان امام اشاره به آیات قرآن و روایات فراوانی است از جمله واتوا البیوت من ابوابها از جمله آیه فی بیوت اذن الله ان ترفع از جمله روایت انا مدینه العلم وعلی بابها و. 

در همین فراز امام عبارتی دارند که نمی شود از کنار آن به سادگی گذشت مثل همه عبارات ولی این انگار اشکال سبک زندگی امروز ما است. می فرماید خدایا من به تو حسن ظن دارم. متاسفانه زندگی امروز ما حتی مذهبی ها خیلی پنهان و بعضا آشکار پر از سوء ظن به خدا است. با این که گرفتاری های ما از خودمان است آن را به خدا نسبت می دهیم. با روش غلط تغذیه به سبک غرب سرطان و بیماری وارد می کنیم و آن را به خدا نسبت می دهیم. که البته نه به سبک غرب برای خودشان به سبک غرب برای ما چون خیلی چیزها هست که برای خودشان ممنوع است ولی به ما توصیه می کنند. خیلی چیزها برای خودشان بسیار محدود است و مجازات و مالیات دارد ولی برای ما از طریق ایجاد احزاب غربزده و فاسد تحت عناوین مختلف توصیه و تجویر می شود. با فضای مجازی و موسیقی و فساد جامعه را افسرده می کنیم و به گریه بر امام حسین نسبت می دهیم. باید به این شرفها گفت گریه بر اهل بیت از رقت قلب است نه غلظت قلب و بسیار سالم تر از خنده های شیطانی شماها است که در آن حقوق هیچ انسانی را رعایت نمی کنید و حدود الهی را نگه نمی دارید. و سلامت روح و روان انسان به نیت او و هماهنگی او با عالم هستی و سازگار با طبیعا الهی خود است. لطافت و ظرافت است که به انسان آرامش می دهد خنده می تواند از غلظت قلب باشد و گریه از رقت قلب و بالعکس. گریه هایی که از موسیقی ها غمناک بدون محتوا و هدف حاصل می شود هم غنا است و غنا فقط شادی نست. غم و شادی حرام حرام است و غم و شادی حلال حلال است و مفید روح و روان انسان. بگذریم. 
حضرت می فرماید : 

وَ حُسْنِ الظَّنِّ بِکَ، وَ الثِّقَةِ بِما عِنْدَکَ، وَ شَفَعْتُهُ بِرَجآئِکَ الَّذى قَلَّ ما یَخیبُ عَلَیْهِ راجیکَ

و حسن ظن و اطمینان کامل به آنچه را نزد توست بدرقه کرده ‏ام، و امید به تو را که کمتر امیدوارى باداشتن آن افسرده می شود. 

بنا بر این این حسن ظن به خدا و انجام درست وظایف و تدابیر اجتماعی در مقابل خود، امت و امام و خداوند است که برای جامعه امید ایجاد می کند. نه تدابیر انگلیسی و امیدهای امریکایی و تحقیر مردم خود و زخم زبان به رهبری و انتقاد از امام زمان! از دعای عرفه امام سجاد معلوم است بعضی از ما دقیقا نه تنها به عقب بر میگردیم که اصلا برعکس حرکت می کنیم و جامعه خود را نه 8 سال که 8 قرن عقب می اندازیم. 

وَلاتَمْحَقْنى فیمَنْ تَمْحَقُ مِنَ الْمُسْتَخِفّینَ بِما اَوْعَدْتَ، وَلاتُهْلِکْنى مَعَ مَنْ تُهْلِکُ مِنَ الْمُتَعَرِّضینَ لِمَقْتِکَ،وَلاتُتَبِّرْنى فیمَنْ تُتَبِّرُ مِنَ الْمُنْحَرِفینَ عَنْ وَ نَجِّنى مِنْ غَمَراتِ الْفِتْنَةِ، وَخَلِّصْنى مِنْ لَهَواتِ الْبَلْوى‏،سُبُلِکَ، وَ اَجِرْنى مِنْ اَخْذِ الاِْمْلآءِ، وَ حُلْ بَیْنى وَبَیْنَ عَدُوٍّ یُضِلُّنى، وَ هَوىً یُوبِقُنى

و مرا در زمره سبک‏ شمرندگان تهدیدهایت که آنها را ازمیان برمى‏دارى ازمیان برندار، و همراه با کسانى که در معرض دشمنیت قرار گرفته‏اند و هلاکشان مى‏کنى هلاک مکن، و در زمره منحرفین از راههایت که تباهشان مى‏کنى تباه مکن، و از گردابهاى فتنه رهائیم ده، و از گلوگاه بلاها نجاتم بخش، و از غافلگیر شدن در امانم بر، و بین من و دشمنى که به ضلالتم افکند فاصله بینداز. 

سپس امام سجاد علیه السلام حیات طیبه و لایف استایل صحیحی را در یک عبارت رمز گشایی می کنند که کلید همه شادی ها و دوری از افسردگی ها و ارامش ها و موفقیت ها و کمال ها و سلامت ها است. چه برای فرد و چه برای جامعه. حضرت حیات طیبه را زندگی نظام مندی بر می شمردند که نظام آن به عبودیت در مقال خداوند و تسلیم او در اوامر و نواهی است. اصلاح رفتارها بر اساس دستورات دینی در سطح جامعه و منتظر اصلاح امور شدن از همان روز به صورت اتوماتیک. در چنین جامعه ای کسی بدون حداقل های زندگی نخواهد بود، کسی مجرد و بدون کار نخواهد بود کسی هم از پرخوری نقرس نمی گیرد و کسی که با یک خانه زندگی اش تامین می شود با خریدن ده خانه قدرت خرید بقیه را پایین نمی آورد و اجاره خوری نمی کند. صاحب زمین با زارع مزاعه می بندد نه اجاره ای که همه ریسک ها را گردن تولید کننده بیندازد و مردم به کسی رای می دهند که بیشتر به دنبال اجرای احکام الهی است نه خواسته های اوباما و شیاطین جهانی. 

فَاَحْیِنى حَیوةً طَیِّبَةً تَنْتَظِمُ بِما اُریدُ، وَ تَبْلُغُ ما اُحِبُّ مِنْ حَیْثُ لا اتى ما تَکْرَهُ، وَلااَرْتَکِبُ ما نَهَیْتَ عَنْهُ

 پس زنده ‏ام بدار به حیات پاکیزه‏ اى که خواسته ‏هایم را برآورده سازد، و همه آنچه را که دوست مى‏دارم فراهم آورد بدون آنکه ناپسندی از من سربزند و از آن چه تو نهی فرموده ای انجام دهم. 

 

با تشکر از سایت محترمی که در نقل دعا و ترجمه آن از ایشان استفاده کردم : http://www.erfan.ir/farsi/sahifeh/view/47